فدویان آقا ابوالفضل العبّاس (ع) بجنورد

اباالفضل العباس (ع)

اباالفضل العباس فرزند امیر المؤمنین، برادر سید الشهدا، فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین - علیه السلام - در روزعاشورا بود. عباس در لغت، به معنای شیر بیشه، شیری كه شیران از او بگریزند است. [1] مادرش «فاطمه كلابیه» بود كه بعدها با كنیه «ام البنین» شهرت یافت. امام علی - علیه السلام - پس ازشهادت فاطمه زهرا- سلام الله علیها- با ام البنین ازدواج كرد. عباس، ثمره این ازدواج بود. ولادتش را در[2] شعبان سال 26 هجری در مدینه نوشته‏اند و بزرگترین فرزند ام البنین بود و این چهار فرزند رشید، همه در كربلا در ركاب امام حسین - علیه السلام - به شهادت رسیدند. وقتی امیرالمؤمنین شهید شد، عباس چهارده ساله بود و در كربلا 34 سال داشت. كنیه‏اش «ابو الفضل» و «ابو فاضل» بود و از معروفترین لقبهایش، قمر بنی هاشم، سقاء، صاحب لواء الحسین، علمدار، ابو القربه، عبد صالح، باب الحوائج و ... است.
عباس با «لبابه» دختر عبید الله بن عباس (پسر عموی پدرش) ازدواج كرد و از این ازدواج، دو پسر به نامهای عبید الله و فضل یافت. بعضی دو پسر دیگر برای او به نامهای محمد و قاسم ذكر كرده‏اند.
آن حضرت، قامتی رشید، چهره‏ای زیبا و شجاعتی كم نظیر داشت و به خاطر سیمای جذابش او را «قمر بنی هاشم»می‏گفتند. در حادثه كربلا، سِمَت پرچمداری سپاه امام حسین - علیه السلام - و سقایی خیمه‏های اطفال و اهل بیت امام را داشت و در ركاب برادر، غیر از تهیه آب، نگهبانی خیمه‏ها و امور مربوط به آسایش و امنیت خاندان حسین - علیه السلام - نیر بر عهده او بود و تا زنده بود، دودمان امامت، آسایش و امنیت داشتند.[3]
روز عاشورا، سه برادر دیگر عباس پیش از او به شهادت رسیدند. وقتی علمدار كربلا از امام حسین - علیه السلام - اذن میدان طلبید حضرت از او خواست كه برای كودكان تشنه و خیمه‏های بی‏آب،آب تهیه كند. ابو الفضل - علیه السلام - به فرات رفت و مشك آب را پر كرد و در بازگشت به خیمه‏ها با سپاه دشمن كه فرات را در محاصره داشتند درگیر شد و دستهایش قطع گردید و به شهادت رسید.البته پیش از آن نیز چندین نوبت.همركاب با سید الشهدا به میدان رفته و با سپاه یزید جنگیده بود. عباس، مظهر ایثار و وفاداری و گذشت بود.وقتی وارد فرات شد، با آنكه تشنه بود،اما بخاطر تشنگی برادرش حسین - علیه السلام - آب نخورد و خطاب به خویش چنین گفت:
یا نفس من بعد الحسین هونی‏
و بعده لا كنت ان تكونی‏
هذا الحسین وارد المنون‏
و تشربین بارد المعین‏
تالله ما هذا فعال دینی‏
و سوگند یاد كرد كه آب ننوشد.[4] وقتی دست راستش قطع شد،این رجز را می‏خواند :
و الله ان قطعتموا یمینی‏
انی احامی ابدا عن دینی‏
و عن امام صادق الیقین‏
نجل النبی الطاهر الأمین‏
و چون دست چپش قطع شد،چنین گفت:
یا نفس لا تخشی من الكفار
و ابشری برحمه الجبار
مع النبی السید المختار
قد قطعوا ببغیهم یساری‏
فاصلهم یا رب حر النار
شهادت عباس، برای امام حسین(ع) بسیار ناگوار و شكننده بود. جمله پر سوز امام، وقتی كه به بالین عباس رسید، این بود: «الآن انكسر ظهری و قلت حیلتی و شمت بی عدوی». [5] و پیكرش، كنار «نهر علقمه» ماند و سیدالشهدا به سوی خیمه آمد و شهادت او را به اهل بیت خبر داد. هنگام دفن شهدای كربلا نیز، در همان محل دفن شد. از این رو امروز حرم ابا الفضل - علیه السلام - با حرم سید الشهدا فاصله دارد.
مقام والای عباس بن علی - علیه السلام - بسیار است. تعابیر بلندی كه در زیارتنامه اوست، گویای آن است. این زیارت كه از قول حضرت صادق - علیه السلام - روایت شده، از جمله چنین دارد:
«السلام علیك ایها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لأمیرالمؤمنین و الحسن و الحسین... اشهد الله انك مضیت علی ما مضی به البدریون و المجاهدون فی سبیل الله المناصحون فی جهاد اعدائه المبالغون فی نصره اولیائه الذابون عن أحبائه...» [6] كه تأیید و تأكیدی بر مقام عبودیت و صلاح و طاعت او و نیز تداوم خط مجاهدان بدر و مبارزان با دشمن و یاوران اولیاء خدا و مدافعان از دوستان خداست.امام سجاد - علیه السلام - نیز سیمای درخشان عباس بن علی را اینگونه ترسیم فرموده است: «رحم الله عمی العباس فلقد آثر و ابلی و فدا اخاه بنفسه حتی قطعت یداه فابدله الله عز و جل بهما جناحین یطیر بهما مع الملائكه فی الجنه كما جعل جعفر بن ابی طالب.و ان للعباس عند الله تبارك و تعالی منزله یغبطه بها جمیع الشهداء یوم القیامه» [7] كه در آن نیز مقام ایثار، گذشت، فداكاری، جانبازی، قطع شدن دستانش و یافتن بال پرواز در بهشت، همبال با جعفر طیار و فرشتگان مطرح است و اینكه: عمویم عباس، نزد خدای متعال، مقامی دارد كه روز قیامت، همه شهیدان به آن غبطه می‏خورند و رشك می‏برند.
عباس یعنی تا شهادت یكه تازی‏
عباس یعنی عشق،یعنی پاكبازی‏
عباس یعنی با شهیدان همنوازی‏
عباس یعنی یك نیستان تكنوازی‏
عباس یعنی رنگ سرخ پرچم عشق‏
یعنی مسیر سبز پر پیچ و خم عشق‏
جوشیدن بحر وفا،معنای عباس‏
لب تشنه رفتن تا خدا،معنای عباس [8]
در زیارت ناحیه مقدسه نیز از زبان حضرت مهدی - علیه السلام - به او اینگونه سلام داده شده است: «السلام علی ابی الفضل العباس بن امیر المؤمنین، المواسی اخاه بنفسه، الآخذ لغده من امسه، الفادی له، الواقی الساعی الیه بمائه، المقطوعه یداه...» [9]
كربلا كعبه عشق است و من اندر احرام‏
شد در این قبله عشاق،دو تا تقصیرم‏
دست من خورد به آبی كه نصیب تو نشد
چشم من داد از آن آب روان تصویرم‏
باید این دیده و این دست دهم قربانی‏
تا كه تكمیل شود حج من و تقدیرم [10]

[1] . لغت نامه دهخدا.
[2] . الیوم نامت اعین بك لم تنم‏ و تسهدت اخری فعز منامها.
[3] . بحار الانوار،ج 45، ص 41.
[4] . معالی السبطین،ج 1، ص 446. مقتل خوارزمی، ج 2، ص30.
[5] . مفاتیح الجنان،ص 435.
[6] . سفینه البحار،ج 2، ص 155.
[7] . خلیل شفیعی.
[8] . بحار الأنوار، ج 45، ص 66.
[9] . ای اشكها بریزید، حسان، ص 210. درباره زندگی عباس بن علی علیه السلام. ر.ك:«العباس بن علی»،باقر شریف القرشی،214 صفحه،دار الكتاب الاسلامی.
[10] . انصار الحسین، ص 105. تنقیح المقال، مامقانی، ج 2، ص 133.

جواد محدثي